sobota, 23 marca 2013

Wokół Archikatedry

40. Archikatedra i plac Jana Pawła II



Dawny Rynek Fabryczny skupia wokół siebie wiele ważnych obiektów. Nad placem góruje neogotycka archikatedra pw św. Stanisława Kostki. Już w 1890 r. powstał komitet budowy z przemysłowcem Juliuszem T. Heinzlem na czele. Kilka lat później władze miasta przekazały komitetowi teren obok szpitala miejskiego i ogłoszono konkurs architektoniczny. Wygrała go łódzka firma Wende i Zarske. W projekcie brali też udział inni znani architekci, jak Józef Dziekoński, Sławomir Odrzywolski czy Sigfried Stern. Budowę rozpoczęto w 1910 r., a pierwsza msza została odprawiona w 1912 r. Świątynia ma układ bazyliki – wysoka nawa główna przewyższa nawy boczne. Całość wieńczy wysoka na 104 m wieża projektu Józefa Kabana. Konstrukcję oparto na solidnych sklepieniach krzyżowo-żebrowych i strzelistych kamiennych filarach. Starannie dobrano też neogotyckie wyposażenie. 



Ołtarz główny ufundował Juliusz Heinzl, a ołtarze boczne pracownicy zakładów Geyera. Witraże w nawie głównej, z 1927 r., zaprojektował Jerzy Winiarz, utrzymując je w stylu art deco. W czasie II w.ś. kościół zamknięto i przeznaczono na magazyn. Czarną datą w historii obiektu jest 11 maja 1971 r., kiedy w wyniku pożaru spłonął dach świątyni. Z kolei 25 marca 1992 r. Łódź została wyniesiona do rangi archidiecezji, a katedra otrzymała tytuł bazyliki mniejszej.



Przed kościołem znajdują się trzy pomniki: odsłonięty w 1925 r. przez gen. Sikorskiego Grób Nieznanego Żołnierza, Pomnik Ignacego Skorupki oraz Pomnik Jana Pawła II, autorstwa Krystyny Solskiej. Przy ul. ks. Skorupki 1 mieści się pałac biskupi, gdzie przeniesiono w 1924 r. siedzibę Kurii Biskupiej. Fasada zawiera czterokolumnowy portyk z naczółkiem oraz narożne ryzality. W zachodniej pierzei, gdzie teraz znajduje się Wyższe Seminarium Duchowne, wcześniej mieścił się szpital sw. Aleksandra. Budynek wzniesiono w latach 40. XIX w. według projektu Henryka Marconiego, a w latach międzywojennych dokonano jego rozbudowy według planów Józefa Kabana.

41. Bielnik Kopischa



Stojący przy ul. Tymienieckiego 5 zabytkowy bielnik, jest najstarszym budynkiem przemysłowym Łodzi, który przetrwał do dziś. Rząd Królestwa Polskiego wybudował go z przeznaczeniem na krochmalnię i magiel w latach 1824–1826. Tworzyły go budynki produkcyjne połączone z klasycystycznym domem o funkcjach produkcyjno-mieszkalnych. Właśnie ten dom jest obecnie nazywany bielnikiem. W 1828 r. posiadłość przejął od poprzedniego dzierżawcy, pochodzący ze Śląska, Tytus Kopisch. Pół wieku później teren kupił Karol Wilhelm Scheibler. Rozbudował on swój zakład oraz podciągnął bocznicę kolejową. W 1996 r. gmach stał się własnością Banku Przemysłowego. W tym czasie dokonano rewitalizacji obiektu, przywracając mu dawną świetność. Obecnie budynek należy do Miasta. 

niedziela, 17 marca 2013

Na (niemal) krańcu Piotrkowskiej


38. "Biała Fabryka”


Ten mieszczący się przy ulicy Piotrkowskiej 282 symbol miasta wzniesiono w latach 1835–1839 w stylu klasycystycznym. Należy do najstarszych obiektów przemysłowych Łodzi, gdzie również wzniesiono pierwszy komin. Ludwik Geyer pochodził z Saksonii. Przybył do miasta w 1828 r. i rozpoczął od drukowania tkanin. Szybko stał się największym wówczas przemysłowcem Łodzi. Dzięki zarobionym pieniądzom dokonał rozbudowy fabryki i zajął również obszar po drugiej stronie ulicy. Firma zatrudniała ok. 3500 osób. Gmach Białej Fabryki został otynkowany i pomalowany na biało, stąd jego nazwa. W 1839 r. w fabryce uruchomiono pierwszą w mieście maszynę parową. W latach 60. XIX wieku Geyera dopadły poważne kłopoty finansowe, jednak, na szczęście, jego synowie odratowali w następnych latach pozycję firmy.


Od 1959 r. gmach pełni funkcję muzeum (obecne Centralne Muzeum Włókiennictwa). W czerwcu 2008 r. zakończyła się modernizacja skrzydła wschodniego muzeum przeznaczonego na sale wystawiennicze. Ciekawostką jest organizowany za budynkiem pierwszy w Polsce skansen budownictwa drewnianego miejskiego. Przeniesiono w to miejsce m.in. kościół z Nowosolnej oraz secesyjną willę letniskową z Rudy Pabianickiej.


 Centralne Muzeum Włókiennictwa, Piotrkowska 282                       dodatkowych 90 min.

Placówka posiada w zbiorach 1300 tkanin artystycznych, 1000 tkanin zabytkowych, 70 tys. tkanin przemysłowych oraz kolekcję maszyn tkackich. Na uwagę zasługuje kolekcja tkanin artystycznych, w tym prace Magdaleny Abakanowicz. Od 1974 r. organizowana jest regularnie wystawa „Triennale Sztuki”.
Godziny otwarcia: wt, śr, pt 9–17, cz 11–19, sb, nd 11–16
Wstęp: ulgowy – 6 zł, normalny –10 zł, w soboty wstęp bezpłatny na wystawy stałe
Muzeum zaprasza do bezpłatnego zwiedzania Skansenu Łódzkiej Architektury Drewnianej, gdzie zobaczyć można między innymi „Dom Tkacza” oraz „Dom Papiernika”. Wejście możliwe także od ul. Milionowej.

39. Kościół ewangelicki pw. Św. Mateusza

Archiwum UMŁ

Stojąca przy ulicy Piotrkowskiej 283 świątynia należy do najpiękniejszych w Łodzi. Jej dekoracje nawiązują stylem do sztuki romańskiej. Została wzniesiona na planie krzyża greckiego i zwieńczona 80-metrową wieżą. Plany kościoła przygotował Johanes Wende, a prace budowlane nadzorowała firma Wende i Klause. Starania o budowę rozpoczęły się w 1901 r., ale ostatecznie świątynię poświęcono w listopadzie 1928 r. Wcześniej istniały już dwie parafie ewangelickie w mieście – pw. Trójcy Świętej (pl. Wolności) oraz Św. Jana przy obecnej ulicy Sienkiewicza. We wnętrzu uwagę zwraca ogromny żyrandol wykonany w warszawskiej pracowni Braci Łopieńskich. W sumie na trzech kręgach zamontowano 241 lamp. Do środka światło wpada przez rozety znajdujące się w nawach bocznych. Nawę główną wieńczy, wznosząca się na 26 m, kopuła oparta na czterech masywnych filarach. Przestrzeń powiększono dzięki trzem emporom, co sprawia, że wnętrze jest w stanie pomieścić ponad 3 tys. osób. Na uwagę zasługują także organy z czeskiej firmy Braci Rieger, słynące z czystego brzmienia. W kościele regularnie organizowane są koncerty oraz występy chórów z kraju i z zagranicy.
Archiwum UMŁ

  „Polak to katolik, Niemiec to protestant” – to stwierdzenie było mylne w odniesieniu do struktury wyznaniowej XIX-wiecznej Łodzi. Okazuje się, że w mieście żyło niegdyś mniej Niemców niż protestantów. W 1939 r. Łódź wraz z osadami miejskimi liczyła ok. 660 000 mieszkańców, z czego 60 000 stanowili protestanci. Dziś wspólnota łódzka liczy ok. 1000 parafian.

sobota, 9 marca 2013

W kręgu...ulicy Piotrkowskiej


"To największą Łodzi troską aby Łódź całą - zmieścić na Piotrkowską."
                                                                            Jan Sztaudynger

Ta najbardziej znana fraszka o słynnej łódzkiej ulicy wyraża, jakie znaczenia ma ona dla mieszkańców miasta. Zanim w 1823 roku zamontowano pierwszą tablicę z jej nazwą, funkcjonowała jako trakt łączący Piotrków Trybunalski i Łęczycę. Z czasem połączyła kolejne miejskie założenia urbanistyczne stając się „kręgosłupem” Łodzi. Licząca 4,2 km ulica, po wojnie na dobre została podzielona na dwa fragmenty: południowy, mający charakter bardziej przemysłowy oraz północny, reprezentacyjny, ze zwartą zabudową. Wyjątkowy charakter Piotrkowskiej, mimo mniej lub bardziej pomyślnych dla niej czasów, wyraża się poprzez jej architekturę, liczne miejsca spotkań i jeszcze to „coś”…

Trasa: plac Reymonta – Biała Fabryka/Skansen/Centralne Muzeum Włókiennictwa – Kosciół św. Mateusza – Plac Jana Pawła II/pomnik skorupki/JPII/Grób Nieznanego Żółnierza – Bielnik Kopischa – ŁAC – ul.Skorupki – Park Klepacza – Wille Richterów – Hala MOSiR/ EXPO – Radwańska – Szkoła Włókiennicza – Park Poniatowskiego – Cm. Radziecki – Plac Katyński



Opis trasy
Nie ma się co spierać! – Piotrkowska jako najważniejsza ulica w mieście, swoisty jego kręgosłup wymaga przynajmniej dwóch oddzielnych tras. Spacer jednak obejmie część południowego fragmentu ulicy, który został zawarty z Zielonym Kręgu Tradycji i Kultury. W dalszym ciągu podążymy śladem wielkich rodzin łódzkich: Geyerów i Richterów, zobaczymy dwie z najważniejszych świątyń miasta oraz jedne z najurokliwszych parków. Zatem zaczynamy!


      36. Plac Reymonta

Na początku nosił nazwę Górnego Rynku i zamykał ulicę Piotrkowską od południa. W XIX wieku było to jedno z głównych targowisk miasta. Pierwszym właścicielem gruntów przy placu był Jan Krystian Rundzieher, a po jego bankructwie Geyer. Postawił przy jego południowej pierzei pałac, stąd też wzięła się zwyczajowa nazwa Rynek Geyera. Plac zyskał imię Reymonta zaraz po śmierci pisarza w 1925 r. Po wojnie, w 1978 r., członkowie Cechu Rzemiosł Metalowych ufundowali pomnik patronowi placu. Twórcą posągu jest Wacław Wołosewicz. Noblista trzyma w ręku wieniec zbóż, a na prawie dwumetrowym cokole umieszczono autograf pisarza.


Władysław Reymont przybył do Łodzi w 1896 r. i zamieszkiwał przy ulicy Wschodniej 50. Efektem jego pobytu oraz obserwacji życia miasta stała się powieść „Ziemia obiecana”. Powieść w latach 1897–1898 ukazywała się w odcinkach w Kurierze Codziennym. Rok później została wydana w formie książki. Historia opisana przez autora spotkała się z dużym zaciekawieniem oraz krytyką niektórych łodzian, którzy zarzucali późniejszemu nobliście niedostateczną znajomość realiów Łodzi. „Ziemia obiecana” doczekała się w 1974 r. ekranizacji, za którą reżyser – Andrzej Wajda, został nominowany do Oscara.

37. Park im. Wł. Reymonta

Park ulokowany jest między ulicami: Piotrkowską, Przybyszewskiego i Milionową. Powstał prawdopodobnie w połowie XIX wieku wraz z zabudową mieszkalną i przemysłową. Jego serce stanowi spory staw. Początkowo na południe od niego mieściły się budynki fabryczne Ludwika Geyera, gdzie ulokowano drukarnię oraz farbiarnię. Na północ od stawu wzniesiona została klasycystyczna „Biała Fabryka”. Po rozbudowie zakładów i rozbiórce starych budynków urządzono na ich miejscu park. Jego obszar ma obecnie powierzchnię 6,3 ha. Podzielono go na dwie części: regularną z rabatami kwiatowymi oraz krajobrazową. Ozdobą stawu jest fontanna. W sąsiedztwie parku, przy ulicy Piotrkowskiej, znajdują się także: klasycystyczny dworek Geyerów z 1833 r. oraz Pałac Ludwika Geyera, wzniesiony dziesięć lat później i gruntownie przebudowany w 1910 r.