"W kręgu...wielkich wizji" cz.1

Po dłuższej przerwie proponuję dziś nową trasę spacerową. Zaczniemy wycieczkę jednym z najbardziej popularnych szlaków wśród miłośników przemysłowej Łodzi.

Trasa: Palmiarnia – Park Źródliska – Centrala Scheiblera – Pałac Scheiblera/ Muzeum Kinematografii – Filmówka – Beczki Grohmana – Willa Ludwika Grohmanna – Nowa Tkalnia Scheiblera – Willa Henryka Grohmana – Straż Pożarna – Przedzalnia –Willa Herbsta – osiedle Księży Młyn – Park Źródliska

Opis trasy

Południowy fragment Zielonego Kręgu Tradycji i Kultury jest obszarem realizacji wielkich fabrykanckich wizji. Dolina Jasienia skupia ogromne założenia fabryczne, z których najbardziej znane to Księży Młyn. Spacer rozpoczyna się w najstarszym łódzkim parku i jednym z najpiękniejszych w Europie tego typu założeń. Istotnym motywem staną się wizje filmowców uczących się w słynnej Szkole Filmowej oraz historia kinematografii. Opowieść ta zatoczy koło, kończąc swój bieg w Parku Źródliska.

24. Park Źródliska

Położony jest między ulicami: Piłsudskiego, Przędzalnianą, Fabryczną i Targową. Jego obie części mają sumaryczną powierzchnię 17,2 ha. Źródliska I i II są najstarszymi łódzkimi parkami założonymi jako całość w 1840 r. Wówczas park miał charakter leśny, porastały go olsze, graby, dęby, lipy oraz świerki, tylko boki obsadzone były drzewami owocowymi, a cały teren obfitował w źródła. Pod koniec lat 40. XIX wieku postawiono ławki, wykonano kilka mostków oraz dwie altany, zatrudniono także ogrodnika do stałej opieki nad parkiem. Pod koniec lat 50. XIX w. teren został podzielony na dwie części, a jedną z nich zakupił Karol W. Scheibler. W ciągu dwóch lat wybudował on przędzalnię, dom mieszkalny, wozownię i budynki gospodarcze, a w późniejszych latach tkalnię i wykańczalnię. Berlińską firmę ogrodniczą L. Spätha zatrudniono do założenia ogrodu – wybudowała ona fontanny, altankę, pawilon z pnączami oraz grotę. Od lat 70. XIX wieku północną część Źródlisk I dzierżawiło Towarzystwo Strzeleckie. 

Fot. Archiwum Urzędu Miasta Łodzi

W okresie międzywojennym teren ten został przebudowany według koncepcji E. Ciszkiewicza. Z tego okresu pochodzi zachowany do dziś pejzażowy układ alejek, staw, ogródek botaniczny, plac zabaw, wybudowano też nowy ażurowy parkan. Kolejne zmiany wprowadził Stefan Rogowicz w latach 30. XX wieku. Jego dziełem są m.in. partery kwiatowe i ich otoczenie w północnej części parku. W 1956 r. udostępniono do zwiedzania Palmiarnię. Obecnie, po gruntownej przebudowie w latach 90. XX wieku, posiada ona ok. 4,5 tysiąca roślin i stanowi najnowocześniejszy tego typu obiekt w kraju. Park Źródliska I wraz z Parkiem Źródliska II uznany został w całości za pomnik przyrody oraz wpisany do rejestru zabytków.

Palmiarnia Ogrodu Botanicznego w Łodzi, ul. Piłsudskiego 61                              dodatkowych 30 min

Miłośnicy flory znajdą tu ok. 4500 okazów należących do ponad 60 rodzin botanicznych. Kolekcja palm obejmuje 18 gatunków, a wiele okazów liczy ponad 130 lat. Jedną z ciekawszych, prezentowanych tu grup roślin stanowią sukulenty.

Godziny otwarcia: codziennie oprócz poniedziałków, IV–IX: 10–18, X–III: 9–16

Kontakt: www.botaniczny.lodz.pl, palmiarnia@botaniczny.lodz.pl, 42 674 96 65

Wstęp: normalny – 6 zł, ulgowy – 3 zł, przewodnik – 30 zł

25. „Centrala” fabryki Scheiblera

Karol Wilhelm Scheibler (1820–1881), największy przedsiębiorca łódzki. Urodził się w Monschau w Nadrenii. Zanim przyjechał na tereny polskie wiele podróżował po Europie, odbywając m.in. praktyki w Belgii, Holandii i Anglii. Mając 28 lat, przyjechał do Ozorkowa, gdzie podjął pracę w fabryce swojego wuja Fryderyka Schlossera. W 1884 r. poślubił Annę Werner. Zgromadzone oszczędności, kredyty oraz posag żony umożliwił mu otwarcie w Łodzi jego pierwszej przędzalni. W latach 70. XIX wieku rozwinął zakład, tworząc kompleks na „Księżym Młynie”. Pod koniec życia władał 500-hektarową dzielnicą, w której pracowało ponad 7500 robotników. Pochowany został w kaplicy rodzinnej na Cmentarzu Starym w Łodzi.

W 1855 r. Scheibler wybudował obok swojej posiadłości pierwszą przędzalnię. Umieszczona została tam maszyna parowa o mocy 40 KM. W następnych trzynastu latach powstały też tkalnie, magazyny oraz wykańczalnie. Dopiero w późniejszym okresie wzniesiono zakłady na Księżym Młynie, a ta część nazywana była „Centralą”. W następnych latach kolejną częścią kompleksu stał się „Księży Młyn”. Po drugiej stronie placu Zwycięstwa fabrykant wybudował w latach 1865–1868 pierwsze w Łodzi wzorcowe domy familijne. Plac, pierwotnie nazywany Wodnym Rynkiem, stanowił główne miejsce targowe wytyczonej 1840 r. Nowej Dzielnicy.