W kręgu łódzkich Żydów cz.2

Dziś kontynuujemy nasz spacer i kierujemy się w stronę placu Kościelnego....

8. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Budowla ta stoi przy pl. Kościelnym, w miejscu pierwszego kościoła katolickiego w Łodzi. Decyzję o jej budowie podjęto w 1887 r., a prace rozpoczęto rok później. Stojący tu wcześniej drewniany kościółek, jeszcze z połowy XVIII wieku, przeniesiono na stary cmentarz przy ulicy Ogrodowej, naprzeciwko zakładów Poznańskiego. Przetrwał on do dziś pod wezwaniem sw. Józefa. Obecna świątynia pw. Wniebowzięcia NMP jest trójnawową neogotycką bazyliką, zbudowaną z nieotynkowanej cegły. Została zaprojektowana przez Konstantego Wojciechowskiego, architekta diecezji włocławskiej. Swoim wyglądem przypomina gotycką katedrę z dwiema wieżami nakrytymi hełmami. Budowę zakończono w 1897 r. Co ciekawe, została ona wsparta finansowo przez protestanckie rodziny Scheiblerów, Kunitzerów oraz żydowskiego fabrykanta Poznańskiego. W czasie II wojny światowej świątynia służyła za magazyn rzeczy po ludziach zamordowanych w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem oraz za sortownię pierza. Obok kościoła stała drewniana kładka dla pieszych, łącząca dwie części getta. W ołtarzu głównym stoi rzeźba ze sceną Wniebowzięcia NMP autorstwa Antoniego Panasiuka. W kaplicy obok znajduje się obraz Matki Boskiej Łódzkiej. 

W kościele spoczywają szczątki Stanisławy Leszczyńskiej (1896–1974), urodzonej w Łodzi, położnej w obozie Auschwitz-Birkenau, która w 1922 r. ukończyła naukę w warszawskiej Szkole Położniczej, a w kwietniu 1943 r. została wywieziona wraz z córką do Birkenau. Miało to być karą za pomoc, jakiej rodzina Leszczyńskich udzielała Żydom z łódzkiego getta. W obozie pełniła funkcję położnej aż do jego wyswobodzenia w styczniu 1945 r. Swoje przeżycia opisała w książce „Raport położnej z Oświęcimia”. Zmarła na nowotwór w 1974 r.

Spacerując wokół świątyni, warto zwrócić uwagę na otaczające ją budynki. Narożna kamienica przy pl. Kościelnym 2/4 mieściła ważne instytucje getta, m.in. Wydział Ewidencji Ludności, Urząd Stanu Cywilnego, Wydział Statystyczny i Archiwum. W tym miejscu powstawał także niezwykle cenny dokument czasu wojny – „Kronika getta łódzkiego”, prowadzona od stycznia 1941 r. Tutaj także oraz pracowali fotografowie getta. Pod numerem 8, w narożnym budynku, znajduje się od prawie siedemdziesięciu lat apteka, a po drugiej stronie ul. Łagiewnickiej – dawne targowisko – tzw. Plac Pilicera (w czasie okupacji hitlerowskiej kuchnia dla lekarzy). Po wschodniej stronie placu wznosi się czerwony dom z cegły (obecnie dom parafialny), który w czasie wojny służył jako komisariat niemieckiej policji kryminalnej (kripo). Funkcjonariusze kripo zajmowali się wykrywaniem i rekwirowaniem ukrywanego mienia. Policja miała w getcie informatorów, którzy donosili, kto może ukrywać kosztowności. „Podejrzani” byli bici i torturowani, a tylko nielicznym udało się przeżyć przesłuchania.