Cmentarz Żydowski w Łodzi

Czas zakończyć nasz spacer "W kręgu łódzkich Żydów". A robimy to w miejscu naprawdę wyjątkowym. O tej nekropolii można napisać wiele, a i tak żaden opis nie odda jej wyjątkowej atmosfery. Dziś bardzo ogólnie i skrótowo, ale na pewno jeszcze to miejsce pojawi się na blogu.

16. Nowy Cmentarz Żydowski

Znajdujące się przy ulicy Brackiej miejsce spoczynku oraz nekropolia w Berlinie są największymi cmentarzami żydowskimi w Europie. Łódzki powstał w 1892 r. na niewielkim wzniesieniu na Bałutach jako druga nekropolia żydowska w mieście. Kompleks podzielony został murem na dwie części. W pierwszej (o powierzchni 2 ha) znajdowała się niegdyś synagoga, mykwa (zbiornik do rytualnych kąpieli) oraz zabudowa gospodarcza. Do dziś zachował się Dom Przedpogrzebowy ufundowany przez rodzinę Konstdtów.

 Część zachodnia, grzebalna, ma powierzchnię 40 ha i znajduje się tam 230 tysięcy grobów (na samym Polu Gettowym pochowano w czasie wojny blisko 45 tysięcy osób). Do czasów obecnych nekropolia służy wyznawcom judaizmu za miejsce pochówku. Całość cmentarza i Dom Przedpogrzebowy zaprojektował znany architekt Adolf Zeligson. Układ przestrzenny cmentarza to 64 kwatery ułożone w 8 rzędach. Spoczywają tu m.in. rodzice Juliana Tuwima i Artura Rubinsteina, a także najwięksi żydowscy fabrykanci, lekarze oraz uczeni.

Duże wrażenie robi Mauzoleum rodziny Poznańskich – największy grobowiec żydowski na świecie. Jego budowa zaczęła się w 1903 r., trzy lata po śmierci Izraela Poznańskiego. Budowlę zaprojektował Adolf Zeligson, opierając ją na planie koła o promieniu 9,5 m. Kopułę pokrywa od wewnątrz mozaika z weneckiej pracowni Salviattiego, składająca się z 2 milionów elementów. Wewnątrz mieszczą się dwa sarkofagi z czerwonego marmuru – Leonii i Izraela.

Cmentarz po wojnie ulegał stopniowej dewastacji, lecz od 1995 r., dzięki Fundacji Monumentum Iudaicum Lodzense, trwają systematyczne prace renowacyjne. Podczas pobytu na cmentarzu warto przyjrzeć się ozdobnym, skierowanym ku wschodowi macewom (płytom nagrobnym) oraz ich bogatej symbolice. Na grobach kobiet można znaleźć płonące lub złamane świece – symbol bogobojności. Nagrobki mężczyzn natomiast opatrzone są gwiazdą Dawida i księgami. Oprócz tego można zobaczyć charakterystyczne ohele – grobowce w formie zamkniętego prostopadłościanu/namiotu – stawiane uczonym w piśmie.

Jeszcze kilka słów o żydowskim pochówku. Zgodnie z tradycją żydowską pogrzebem zajmuje się Chewra Kadisza, czyli Bractwo Pogrzebowe, które dba, by pogrzeb odbył się w dniu śmierci. W domu pogrzebowym ciało jest myte, ubierane w odzież z białej tkaniny, a następnie owijane w prześcieradło. Nad grobem specjalną modlitwę (kadisz) odmawiał najczęściej syn zmarłego. Ciało chowane jest twarzą na wschód, w kierunku Jerozolimy. Po roku  rodzina powinna wystawić zmarłemu nagrobek i odwiedzić go w rocznicę śmierci. Cmentarz uznawany jest za miejsce nieczyste, dlatego przy wyjściu umieszczane są studnie, gdzie można się oczyścić. Na grobach najczęściej zostawiane są kamienie, pod którymi umieszcza się modlitwy. 

Cmentarz Żydowski w Łodzi, Bracka 40, wejście od ul. Zmiennej 

Godziny otwarcia w okresie wiosenno-letnim: 

nd–cz 9–17, 

pt 9–15, 

sobota oraz święta żydowskie – niedostępny 

Wstęp: 6/8 zł