Z przewodnika...

W maju Wydział Zdrowia Urzędu Miasta Łodzi wydał przewodnik po Zielonym Kręgu Tradycji i Kultury. Ja miałem przyjemność napisać treść tego przewodnika. Nakład był skromny (jedynie 500 sztuk) i przeznaczony do dystrybucji w szkołach, by propagować ideę Kręgu wśród młodych łodzian. Aby dać możliwość zapoznania się większej grupie osób z treścią wydawnictwa, rozpocznę publikację jego fragmentów na blogu. Od samego początku zostały stworzone propozycję krótkich tras spacerowych. Dziś zaczniemy od części północnej - Cmentarza Starego przy ul. Ogrodowej.

 „W kręgu… wskrzeszonej pamięci”

Trasa: Kaplica Scheiblera na Cmentarzu Starym – Cmentarz Stary (ewangelicki, prawosławny i katolicki) – dawny kompleks przemysłowy Izraela Poznańskiego: Domy dla robotników – Muzeum Sztuki MS² – rynek Manufaktury – Muzeum Fabryki – przędzalnia, tkalnia, brama – kościół św. Józefa – Pałac Poznańskich/Muzeum Miasta Łodzi – Park Staromiejski – Stary Rynek.

Opis trasy

Pierwszy spacer po Zielonym Kręgu Tradycji i Kultury rozpoczynamy na wielowyznaniowym Cmentarzu Starym przy ul. Ogrodowej – miejscu spoczynku znamienitych łodzian wielokulturowej Łodzi. Dziś sąsiaduje on z rozległym kompleksem kulturalno-rozrywkowo-handlowym, dawniej ogromnymi zakładami Izraela Poznańskiego – miejscem, które przeszło najbardziej widoczną metamorfozę ostatnich lat, gdzie odradza się wspomnienie po jednym z najsłynniejszych twórców przemysłowej Łodzi. Poruszając się biegiem rzeki Łódki dojdziemy do najstarszej części miasta, by zakończyć spacer na Starym Rynku

1 Kaplica Scheiblerów

Stanowi jeden z najlepszych przykładów neogotyku w Polsce. Została wybudowana pośrodku części ewangelickiej cmentarza. Jest to projekt znanych warszawskich architektów Edwarda Lilpopa i Józefa Dziekońskiego, zrealizowany w 1888 r., na zamówienie Anny z Wernerów – wdowy po Karolu W. Scheiblerze. Podobnej monumentalnej formy nie odnajdziemy na żadnym innym cmentarzu w kraju. W części nadziemnej znajdowały się witraże, marmurowe ołtarze i ambona. Nad całością dominuje ażurowa wieżyczka, otoczona rzeźbami aniołów. Mimo dewastacji i zniszczeń kaplica przetrwała i czeka na pilny remont.

2. Cmentarz Stary

Cmentarz Stary, przy ul. Ogrodowej 43, został założony w latach 1855–1858 jako trzecia już nekropolia w mieście. Z góry wyznaczono części dla trzech wyznań: katolickiego (10,6 ha), protestanckiego (9,5 ha) oraz prawosławnego (0,9 ha). Cmentarz ten jest miejscem pochówku wielu przemysłowców, lekarzy, prawników oraz innych ludzi zasłużonych dla Łodzi. Ponad 200 grobowców zostało wpisanych do rejestru zabytków. Jednak największe wrażenie robią znajdujące się tu mauzolea i kaplice grobowe, jak na przykład neogotycka rodziny Scheiblerów, czy neorenesansowa rodziny Heinzlów. Ponieważ wiele z cennych nagrobków niszczeje, co roku organizuje się w Dniu Wszystkich Świętych kwestę na rzecz odnowienia pomników.

Część ewangelicka

W tej części znajdziemy ponad 700 grobów, wiele z nich bardzo bogatych zdobionych i monumentalnych. Pochowani są tu najbogatsi przemysłowcy łódzcy: Geyerowie, Grohmanowie, Biedermannowie, Scheiblerowie, wydawca Jan Petersilge, amerykański aktor Ira Aldridge, lekarz Karol Jonscher. Do najpiękniejszych pomników zaliczany jest grobowiec Sophie Biedermann z figurą Anioła Stróża.

Część prawosławna

Początkowo pełniła też rolę cmentarza wojskowego i policyjnego. Na granicy cmentarza katolickiego i prawosławnego mieści się piękny przykład współistnienia wielu wyznań Łodzi – Kaplica Gojżewskiego. Po jednej stronie muru pochowana jest Aleksandra Gojżewska, która była katoliczką, a po drugiej jej mąż, prawdopodobnie rosyjski oficer. Interesujący jest też grób Wiktora Michajłowicza Kaniszczewa w formie baldachimu.

Część katolicka

Swoją skalą wyróżnia się mauzoleum Heinzlów, wybudowane w latach 1900–1904, projektu F. Schwechtena, na centralnym planie, zwieńczone kopułą. Przy bramie wejściowej, mieści się symboliczny grób dedykowany pamięci zamordowanych i poległych oficerów Armii Krajowej. W tej części spoczywają m.in.: przemysłowiec Edward Heiman-Jarecki, inżynier Stefan Skrzywan, artysta Władysław Strzemiński, Leon Niemczyk, Wacław Konopka, Stefan Pogonowski, Karol Hoffrichter, prezydenci miasta: Andrzej Rosicki, Marian Cynarski. Na uwagę zasługują kwatery weteranów powstania styczniowego oraz rewolucjonistów 1905–1907 r.

W następnym poście będziemy kontynuować nasz "spacer" i zajdziemy do Manufaktury.